Als iemand tegen mij zei: ‘mijn kind heeft ADHD’, ben ik er altijd vanuit gegaan dat dit kind dus enorm druk is, nergens zijn of haar aandacht bij kan houden en continu zit te ‘wiebelen’ als hij of zij een keer stil moet zitten. Maar wat er nou precies ‘mis’ is in het brein van iemand met ADHD en hoe je hier als ouder of leerkracht het beste mee om kan gaan, dat is een heel ander verhaal. Hoe zit dat nu precies met de ADHD kenmerken bij een kind en hoe herken je ze?
In Nederland heeft 3 tot 5 procent van de kinderen verschijnselen van ADHD. Deze afkorting staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Kort gezegd; aandachtstekort, hyperactiviteit en impulsiviteit. De ADHDÂ kenmerken op een rijtje.
ADHD kenmerken en veroorzakers op een rijtje
Hyperactief
Kinderen met ADHD zijn hyperactief maar daarnaast ook impulsief. Het is voor hen heel lastig om de aandacht bij een minder interessante taak te houden. Dit in vergelijking met kinderen van hetzelfde ontwikkelingsniveau.
Vaak wordt gedacht dat hyperactiviteit echt een kenmerk is van ADHD maar dit blijkt toch niet helemaal zo te zijn. Volwassenen met ADHD vertonen bijvoorbeeld veel minder hyperactief gedrag en het is zelfs zo dat het veel waarschijnlijker is dat een hyperactieve volwassene helemaal geen ADHD heeft maar een angststoornis.
Impulsiviteit
Wel echt behorend tot de ADHD kenmerken, is impulsiviteit. Vaak roept een ADHD’er het antwoord al voordat de vraag is gesteld. Ze blijven maar doorpraten en roepen direct wat ze denken. Om te snappen waar dit gedrag vandaan komt, moet je weten hoe ADHD’ers de informatie die ze binnenkrijgen ordenen.
Veroorzaker impulsiviteit
Bij iemand zonder ADHD wordt binnenkomende informatie als volgt geordend. Je hebt je werkgeheugen en daarin kun je (gemiddeld) maximaal 7 items onthouden. Daarnaast heb je een central executive. Een soort van dirigent die ervoor zorgt dat de items op een juiste manier in je werkgeheugen geordend worden en eventueel worden samengevoegd.
Stel, er zitten 7 items in je werkgeheugen maar er moet nog een 8e, 9e en 10e item bij. Dan zorgt je central executive ervoor dat items met hetzelfde onderwerp onder elkaar vallen zodat er ruimte gecreëerd wordt voor nog 3 extra gevallen. Bij een ADHD’er werkt dit systeem dus niet goed. Het werkgeheugen van iemand met ADHD zit sneller vol omdat ze bijna 2 items minder kunnen onthouden en daarnaast werkt hun central executive anders. Deze voegt namelijk geen items met hetzelfde onderwerp samen om plaats te maken maar gooit er lukraak een aantal weg zodat er plek komt.
Kleiner werkgeheugen
Kortom, bij een ADHD’er is het werkgeheugen kleiner en wordt dit slechter georganiseerd. Dit zorgt ervoor dat ze veel dingen vergeten maar ook dat ze iets gelijk roepen als het in hun hoofd opkomt. Voor kinderen met ADHD is dit namelijk een strategie. Roepen ze niet meteen, dan zijn ze het namelijk gelijk weer kwijt. ADHD’ers hebben simpelweg niet de tijd om te wachten. Het parkeren van hun informatie tot later lukt niet goed en het later weer op kunnen roepen dus al helemaal niet.
Aandachtsproblemen en snel afgeleid
ADHD’ers zijn niet alleen impulsief maar een van de ADHD kenmerken is ook dat ze snel zijn afgeleid van waar ze eigenlijk mee bezig zijn. Dit komt omdat de aanmaak van dopamine bij ADHD’ers anders verloopt.
Dopamine is een neurotransmitter. Dat wil zeggen dat het ervoor zorgt dat zenuwen met elkaar kunnen communiceren. Dopamine is betrokken bij 3 grote communicatieroutes in de hersenen. De eerste route is verantwoordelijk voor je bewegingscontrole. De tweede route speelt een rol bij het denken, in het bijzonder bij de planning van de denkprocessen en het doelgericht handelen. De laatste route zorgt voor het regelen van emoties en motivaties. Dopamine is dus een enorm belangrijke boodschapper in je lichaam.
Wanneer een kind met ADHD en een kind zonder ADHD dezelfde beloning krijgen, komt er bij het kind met ADHD minder dopamine vrij. Dit zorgt ervoor dat het kind met ADHD minder ‘beloond’ wordt en hierdoor minder gemotiveerd is om ‘saaie’ taken uit te voeren. Ook zijn ze snel afgeleid. En als een ADHD’er eenmaal afgeleid is, is het heel lastig om hem weer met aandacht bij zijn oorspronkelijke taak te krijgen.
Hyperactiviteit nodig
Het klinkt heel gek maar het continu bewegen van een ADHD’er heeft een functie. Dit zorgt ervoor dat hun brein wakker blijft en niet in een soort slaapstand gaat. Door de bewegingen geven ze hun brein zogezegd steeds een kickstart. Waardoor ze hun gedachten bij de taak kunnen houden. Het hyperactieve bewegen zie je bij kinderen in de vorm van rondrennen, overal opklimmen en wiebelen. Bij een volwassenen persoon met ADHD gaat dit vaak over in alleen wiebelen met handen of voeten of heen en weer schuiven.
Het hyperactief zijn hoort dan ook niet echt bij de adhd kenmerken, maar komt zéker bij kinderen wel heel vaak voor.
Hoe om te gaan met ADHD
Dit is en blijft heel lastig, ook als je enigszins begrijpt wat ADHD is en je de adhd kenmerken kan signaleren. Medicatie kan helpen, maar minstens net zo belangrijk is goed communiceren. Zo zijn de volgende punten belangrijk in de communicatie met een ADHD’er:
- Spreek kort en bondig, begin met de kern van de boodschap;
- Houdt oogcontact en zorg dat je de aandacht hebt, roep of raak degene evt. aan;
- Spreek duidelijke regels af en steek deze vooral laag in;
- Laat het kind herhalen wat je hebt gezegd;
- Â Zorg ervoor dat je bij een langer verhaal stukken herhaalt, samenvat en dat je geanimeerd spreekt;
In het gedrag van een ADHD’er kan je goed sturen door de volgende punten goed in acht te nemen:
- Geef duidelijk aan welk concreet gedrag je bij je kind wilt zien en zeg vooral niet wat je niet wilt;
- Geef overdreven complimenten, vooral in het begin en steek dit laag in;
- Anticipeer op de mogelijke problemen;
- Negeer trillen en draaien;
- Benadruk de sterke punten van een kind;
- Herhaal bij negatief gedrag wat het gewenste gedrag is;
- Gebruik een beloningssysteem;
- Zorg voor rituelen;
- Bij onrust laat je iemand even een stukje lopen;
- Maak taken afwisselend en interessant.
Tip: Een aantal goede boeken om je op weg te helpen vind je online. Deze boeken ontvangen allemaal goede reviews : Werkboek ADHD, Opvoedwijzer ADD en ADHD en ADHD relaties
Andere artikelen die de moeite waard zijn om te lezen:
- Gun kinderen hun eigen label, wel of geen rugzak
- Verwachtingen bijstellen naar je kinderen toe maakt het leven makkelijker
- Bewust opvoeden, een juiste keuze, of juist niet?
- Hoe ga je om met een kind met ADHD ?
* Uitgelichte afbeeldingen van kind met ADHD via Shutterstock
Ook een leuk boek:
Een opgeruimd leven met ADHD van Judith Kolberg en Kathleen Nadeau. Niet alleen handige tips, soms ook enorm vermakelijk als je familieleden hebt met kenmerken van ADHD. Het leverde mij heel veel begrip op.