Het klinkt sommigen misschien als een droom in de oren: een hoogbegaafd kind krijgen. Over hoogbegaafdheid bestaat echter veel onwetendheid. Veel mensen hebben er een geromantiseerd beeld bij: zo’n kind dat vooral veel boeken leest en altijd tienen haalt… In werkelijkheid hebben hoogbegaafde kinderen het vaak helemaal niet makkelijk. En ook de ouders niet. Dusss…
Hoogbegaafdheid, wat houdt dat nou eigenlijk in?
Uit onderzoek blijkt dat onze ideeën over hoogbegaafdheid lang niet altijd kloppen. Over het algemeen wordt gesproken over hoogbegaafdheid wanneer het kind een IQ van 130 of meer heeft. Maar hoogbegaafdheid gaat verder dan alleen een hoog IQ. Hoogbegaafde kinderen zijn creatieve, slimme en snelle denkers. Ook zijn ze vaak sensitiever en ‘intenser’ van aard.
Maar het zijn vaak ook onzekere kinderen. Kinderen die hun eigen capaciteiten betwijfelen en de moed verliezen wanneer ze tegen een obstakel aanlopen. Ze maken zich juist meer dan andere kinderen zorgen om te falen. We gaan er vanuit dat complimentjes vanwege hun intelligente opmerkingen hun zelfvertrouwen vergroot. Dit soort complimenten versterken echter het beeld dat zij slim zijn, waardoor een hoogbegaafd kind geneigd is om risico’s te vermijden uit angst dat zij niet aan de hoge verwachtingen kunnen voldoen.
Kenmerken van een hoogbegaafd kind
Wat zijn de kenmerken van een hoogbegaafd kind? Naast het feit dat deze kinderen ‘heel slim’ zijn, hebben ze nog meer kenmerken die typerend zijn. Kenmerken zoals extreme gevoeligheid, creativiteit, een kritische instelling en een groot rechtvaardigheidsgevoel zijn een hoogbegaafd kind niet vreemd.Vroegtijdige taalontwikkeling en een groot gevoel voor humor zijn voorbeelden van eigenschappen die wel vaak voorkomen bij deze kinderen, maar zeker niet altijd.
Een aantal andere zaken hebben we nog even voor je op een rijtje gezet, aangezien de bovenstaande kenmerken wat meer vanzelfsprekend zijn op iets oudere leeftijd. Op jongere leeftijd kan je als ouder echter ook een grote rol spelen in het herkennen van hoogbegaafdheid bij je kind. Mits je let op de signalen.
Signalen waarbij je hoogbegaafde kinderen kan herkennen:
- Deze kinderen zitten vaak in hun eigen wereld en kunnen zich langdurig op iets concentreren dat hen interesseert. Niet te verwarren met het langdurig geïnteresseerd zijn in een bepaalde tv serie 😉 .
- Het bedenken van creatieve manieren om verschillende problemen op te lossen en het goed kunnen beredeneren.
- Hoogbegaafde kinderen zijn vaak extreem gevoelig. Ze reageren intens met al hun zintuigen en zijn ook intens in hun emoties
- Het kunnen concentreren op verschillende dingen tegelijk
- Ze zijn vaak erg nieuwsgierig. De welbekende waarom-vraag houdt bij deze kinderen niet op. Interesse in onderwerpen als leven en dood zijn vaak sterk aanwezig
- Een hoogbegaafd kind heeft een uitstekend geheugen
- Ze spelen vaak liever met oudere kinderen of volwassenen omdat daar meer wederzijds begrip is dan met leeftijdgenootjes
- Hoogbegaafde kinderen kunnen vaak vroeg praten, of ze beginnen wat later maar praten dan gelijk vloeiend. Ze hebben daarnaast een enorme woordenschat
- Ze houden van gecompliceerde spelletjes en puzzels
- Ze zijn normaal gesproken meer bezig met leren dan met spelen
- Een hoogbegaafd kind is vaak in staat zichzelf het lezen aan te leren
- Er is een levendige verbeelding aanwezig bij kinderen die hoogbegaafd zijn
Een hoogbegaafd kind: hoe ga je daarmee om?
Prijs kinderen voor het proces wat ze doormaken en niet zozeer voor het eindproduct, het resultaat. Hierbij leg je het accent op de inspanning en het doorzetten, waarbij fouten maken vanzelfsprekend een onderdeel is van het behaalde resultaat. Continue benadrukken dat het kind een stuk ‘slimmer’ is dan anderen, is geen goed idee. De nadruk in het leven van een hoogbegaafd kind ligt toch al vaak genoeg op intelligentie. Doe samen bijvoorbeeld eens een creatieve activiteit. Daardoor komt je kind uit zijn of haar comfortzone en gaat het een keer niet om het slim zijn.
Als ouder je kind ondersteunen
Heb je een hoogbegaafd kind, dan is voldoende kennis over dit onderwerp een must. Op internet kan je er uiteraard veel over lezen. Doe dat ook!
Wat kan je als ouder doen voor je kind?
Een hoogbegaafd kind weet vaak wel dat hij of zij ‘anders’ is dan anderen vanwege het feit dat ze vaak ook hoogsensitief zijn. Het is belangrijk voor ze dat zij ook voelen dat jij als ouder begrijpt dat ze anders zijn en dat dat goed is.
Kauw niet teveel voor. Jouw kind is vaak uitstekend in staat om zelf uit te vinden wat de bedoeling is, ze hebben een groot didactisch vermogen. En juist het proces van zelf uitvinden hoe het werkt, dat helpt hen. Ze raken weer geïnteresseerd doordat ze zelf nieuwe problemen mogen tackelen. Coach ze in dit proces, maar hou je ver weg van ‘doe dit, doe dat’.
Laat een hoogbegaafd kind nieuwe dingen ontdekken. Geef ze bijvoorbeeld een kapot keukenapparaat, of een radio en laat ze hun gang gaan. Kijk wat eruit komt, zonder aan te geven wat je van ze verwacht. Je wilt namelijk niets verwachten, je wilt je kind alleen op een creatieve manier prikkelen.
Zoals al vaker gezegd… het proces wat een hoogbegaafd kind doormaakt is belangrijk. Niet zozeer het resultaat. Bij klusjes die te makkelijk zijn is het dan ook juist van belang om je kind complimentjes te geven over het proces. Niet het resultaat. Want dat het een saai klusje is, dat verander je niet voor hem of haar. Laten weten dat je waardeert dat je kind dit tóch doet… dat is veel belangrijker.
Verzin een andere uitlaatklep voor je kind. Bijvoorbeeld iets van sport of muziek. Uiteraard is dit voor ieder kind belangrijk maar een hoogbegaafd kind heeft deze uitlaatklep misschien nog wel meer nodig.
Jouw hoogbegaafde kind op school
Het is bij een hoogbegaafd kind uitermate belangrijk dat ook de school hiervan op de hoogte is. Dat de school weet hoe je kind in elkaar zit en hoe ze hem of haar op de juiste manier kunnen motiveren. Net zoals kinderen met bijvoorbeeld dyslexie hebben ook hoogbegaafde kinderen meer aandacht nodig. Bij deze kinderen wordt dat echter nog wel eens vergeten omdat niet ‘opvalt’ dat ze onderpresteren.
Lees ook: Onderpresteren bij je kind, hoe herken je dit en wat doe je er aan?
Manieren om hoogbegaafde kinderen op school te stimuleren en motiveren
Uiteraard zijn er verschillende manieren om deze groep kinderen op school te kunnen motiveren. Vaak gaat dit op groepsoverstijgend niveau, aangezien 1 op de 50 kinderen ongeveer hoogbegaafd is en men dit kind in de eigen klas niet van voldoende materiaal kunnen voorzien.
In eerste instantie is het belangrijk om een hoogbegaafd kind dezelfde lesstof te geven als ieder ander kind, maar dan liefst in wat aangepaste vorm. Deze kinderen hebben vaak niet veel begeleiding nodig in het maken van de stof, in ieder geval een stuk minder als de andere kinderen in de klas. Als ze moeten blijven wachten op de rest van de klas, dan wordt school nogal snel übersaai. Niet erkennen van deze situatie kan uiteindelijk leiden tot onderpresteren waardoor je kind in een soort vicieuze cirkel terecht komt. Verrijking van de lesstof, of juist aanbieden van totaal andere materie kan ervoor zorgen dat een hoogbegaafd kind weer interesse krijgt in school, of zijn interesse niet verliest.
Maak het moeilijk
Zorg ervoor dat de hoogbegaafde leerling op school dusdanige stof aangereikt krijgt dat hij of zij om hulp komt vragen om naar een oplossing toe te werken. Kan een hoogbegaafd kind bepaalde lesstof namelijk zelf oplossen, dan noem je het ‘bewijsstof’. Het kind bewijst dat hij deze stof al beheerst. Pas als een kind om hulp komt vragen, dan valt er wat te leren. Net als bij een normaal begaafd kind eigenlijk, alleen op een ander niveau. En pas als er wat te leren valt, dan wordt school leuker.
Tips: Er zijn een aantal boeken die je echt verder kunnen helpen op het gebied van hoogbegaafdheid. Check bijvoorbeeld Hoogbegaafd van Tessa Kieboom en Hoogbegaafd, nou en? van Wendy Lammers van Toorenburg beiden goed voor behoorlijk wat positieve reviews!
Sociaal emotionele ontwikkeling van hoogbegaafde kinderen
Over hoogbegaafde kinderen wordt vaak geroepen dat ze sociaal-emotioneel gezien achterlopen. Niet altijd, maar vaak wel. Heel vaak berust dit echter op een misverstand en wordt de social emotionele kant van het hoogbegaafde kind verkeerd beoordeelt.
De miscommunicatie die kan ontstaan tussen een hoogbegaafd kind en zijn leeftijdsgenootjes, of klasgenootjes, is vaak het gevolg van een verkeerde benadering van deze kinderen. Niet door hun leeftijdsgenootjes, maar júist door de volwassenen om hen heen!
Doordat hoogbegaafde kinderen niet altijd ‘herkent’ en begrepen worden en er bijvoorbeeld op school geen rekening wordt gehouden met hun mogelijkheden, kan een hoogbegaafd kind zich anders gaan uiten dan als hij of zij voldoende uitdagingen krijgt. Daardoor ontvangt het gratis en voor niets het stempel ‘sociaal emotioneel achter’. Vaak geheel onterecht omdat uit onderzoeken is gebleken dat juist deze groep kinderen vaak ook een voorsprong heeft in deze ontwikkeling. Het niet begrepen worden door leeftijdsgenootjes maakt echter dat communicatie erg lastig is.
Pesten ligt op de loer
Op school is juist de sociale kant van belang om aandacht aan te besteden. Niet zozeer bij het hoogbegaafde kind zelf, als wel aan de gehele klas. Waarden als respect en gelijkheid moeten als het ware ingeademd worden om ervoor te zorgen dat een hoogbegaafd kind niet buitengesloten wordt, om zo pesten of isolement te vermijden. Een belangrijke taak voor de leerkracht dus.
Op ontwikkelingsniveau stimuleren
Voor hoogbegaafde kinderen kan omgang met andere hoogbegaafden die op eenzelfde ontwikkelingsniveau zitten van groot belang zijn. Dit contact met andere hoogbegaafde leerlingen kan zorgen voor een grotere motivatie bij de leerling om goed te presteren en kan bijdragen tot een positieve ontwikkeling van hun zelfbeeld. Plusklassen zijn hier een goed voorbeeld van.
Gebruikte afbeelding via Shutterstock
