Kersttraditie; hoe ik de traditie van mijn vader met kerstavond voortzet

En zo verandert de kersttraditie en neem ik op kerstavond de taken van mijn vader over…

Ik zit in een stoel recht tegenover mijn vader. Ik denk dat hij een goede dag heeft want hij kijkt vrij helder uit zijn ogen. We kletsen wat, mijn moeder en ik. ‘Opa’, schreeuwt Kleine Man er tussendoor, ‘ik wil een taartje met jou eten.’ Mijn vader glimlacht naar hem en probeert gecontroleerd te antwoorden. Het kost hem moeite en daarom knikt en slikt hij alleen.

Parkinson. K…ziekte.

Ik bestel appeltaartjes en hoor in de verte Kleine Man: ‘Mét slagrooooom mama.’  ‘Mamaaaa. Hoor je me? Ik wil slagroom.’ ‘Opa wil ook.’

Ik kijk naar mijn vader die duidelijk uit het veld is geslagen door het geschreeuw van Kleine Man. Heel even vraag ik me af of het niet te druk is voor hem, maar ik zie hem heimelijk genieten. Ik haal opgelucht adem.

Draag jij een foute kersttrui?

Kerstavond, hoe de kersttraditie verandert

Het is bijna Kerst en we moeten nog afspreken hoe we het dit jaar doen. ‘Pap, ik kom gewoon weer naar je toe hoor, op 24 december. Maar wel ‘s middags in plaats van ‘s avonds.’ Hij knikt en binnensmonds probeert hij een antwoord te formuleren. ‘Leuk,’ komt er met moeite uit.

Fijn, denk ik. Ik zie dat hij het op prijs stelt. ‘Pap, zal ik vragen of iedereen kan komen?’ Hij schudt voorzichtig zijn hoofd. Zijn blik is gericht naar de grond. Hij lijkt overvallen door een soort schaamte. Of zou hij zich schuldig voelen door zijn ziekte? Mijn moeder wil het verlossende antwoord geven, terwijl ze meelevend over zijn rug wrijft. ‘Het is té druk voor hem.’

Geconcentreerd blijf ik naar hem kijken. Eerst naar zijn mimiek en vervolgens naar zijn mond. Ik blijf wachten op zijn eigen antwoord. Zijn kaken gaan zijdelings heen en weer en ik zie dat hij speeksel probeert te produceren. Hij knikt. Volgens mij wil hij aangeven dat hij het eens is met mijn moeder.

Vervolgens zegt hij zacht en binnensmonds: ‘Ik kan niet iedereen tegelijk aandacht geven.’ Au. Dit doet hem zeer. En mij ook.

Kerstkoekjes bakken met Nutella

De kersttraditie, vroeger bij mijn ouders

Daar staan we dan weer met z’n drieën in de keuken. Mijn zus, mijn vader en ik. De voorbereidingen van onze kersttraditie zijn begonnen. We zijn dolenthousiast. Mijn moeder haalt de foeilelijke plastic bowlschaal weer tevoorschijn. Want we gaan er weer voor: onze traditionele familie-bowl.

Eerst worden de potten met kersen geopend. Daarna volgt de rest van het fruit. Mijn moeder zet de film alvast klaar. Policy Academy, onze kerstklassieker.

Mijn broer houdt de bank warm, terwijl mijn zus en ik nog opgewonden onze vader staan te helpen in de keuken. Ik sta er een beetje voor spek en bonen bij omdat ik nog nét te jong ben om me met het ‘echte’ werk bezig te houden. Maar dat maakt me helemaal niets uit. Ik tel alvast de blokjes kaas, de toastjes met brie, de leverworstplakjes en de rolletjes ham met augurk. En ben me er niet van bewust dat dit gevoel van opwinding niet voor altijd zal blijven duren. Ik geloof nog in de illusie dat het er voor altijd zal zijn.

De hapjes staan echter nooit lang op tafel. Mijn broer is er gek op en eet ze graag achter elkaar op. Om niets te kort te komen, schuif ik langzaam mijn billen van de bank. Zo kan ik er beter bij. De kaken van mijn broer staan geen seconde stil. Vastgeklampt aan de tafel zitten we alledrie op de grond met de hapjes binnen handbereik. 

Jarenlang hetzelfde ritueel

Jaren gaan voorbij met ieder jaar hetzelfde ritueel. Totdat we één voor één het huis uitgaan. Mijn vader verplicht ons nooit iets en heeft geen verwachtingen van ons. Hij snapt dat we allemaal druk zijn met relatie, kinderen, werk, vrienden en andere belangrijke en minder belangrijke dingen. Er is alleen één bindende afspraak die hij met ons maakt: iedere Kerstavond komen we bij hem Kerst vieren. Dat is onze kersttraditie. Hapjes op tafel, bowl geserveerd en cadeautjes onder de boom. Zoals van ouds. En als hij een goed jaar heeft gehad met zijn werk, is het helemaal een tranentrekker. Dan ligt er namelijk ook nog de ‘bekende’ witte envelop. De envelop met smerige plak-rand die we voorzichtig openmaken, nieuwsgierig naar de inhoud.

De dag dat mijn vader mij de diagnose ‘Ziekte van Parkinson’ vertelt

Hij is net met pensioen en wandelt regelmatig in de middag even naar het winkelcentrum voor een boodschap. Op een dag komt hij onze huisarts tegen. Ze maken een praatje en de huisarts vraagt hem een keer langs te komen. Kort daarna volgt een ziekenhuisbezoek. Díe dag zal ik nooit vergeten.

Ik bel hem vanaf mijn werk. ‘Hoe is het gegaan in het ziekenhuis?’ Ik heb eigenlijk geen idee waarvoor hij ging. Even blijft het stil aan de andere kant van de telefoon. Hoor ik nou gesnik? Mijn vader, die ik nog nooit heb zien huilen?

‘Pap?’ probeer ik. Hij schraapt zijn keel en verbreekt daarmee het pijnlijke gesnik. ‘Ik heb de ziekte van Parkinson.’

Het wordt stil.

Ik voel hoe de grond onder mijn voeten wordt weggetrokken. Een lichte duizeling overvalt me en ik moet me vreselijk sterk houden om niet keihard in janken uit te barsten. Mijn lieve vader. ‘Vanaf nu ben ik de patiënt,’ zegt hij zacht.

Verandering van de familietraditie met kerstavond

Een paar maanden later stelt hij me de vraag: ‘Mag Kerst dit jaar bij jou?’ ‘Geen probleem,’ antwoord ik resoluut. En zo gebeurt het: de hele bups bij mij over de vloer en aan de borrel. Ik tel weer de blokjes kaas, de toastjes met brie, de leverworstplakjes en de rolletjes ham met augurk. Ik weet nu dat het een illusie is dat dit gevoel van opwinding voor altijd zal blijven duren.

De jaren gaan voorbij.

Mijn vader trekt zich steeds meer terug in zichzelf, is vaak afwezig en zelfs wat depressief. Hij vergeet ook steeds meer. We zien het allemaal al langzaam aankomen: mijn vader wordt opgenomen in een verpleeghuis. Slapeloze nachten, intens verdriet en bezorgdheid overvallen ons allemaal. Samen – als gezin – brengen we onze vader naar zijn ‘laatste’ woonplek. Mijn lieve vader woont niet meer thuis. Het wordt nooit meer hetzelfde.

Originele kerstcadeaus onder de boom

De kersttraditie; Kerstavond in ons gezin

Met mijn vader in gedachten, zet ik zijn kersttraditie voort. Kerstavond ‘verplicht’ ik mijn kinderen vrij te zijn om bij ons cadeautjes onder de boom uit te pakken. Een glimlach om mijn mond als ik zie hoe de kinderen bezig zijn met de blokjes kaas, de toastjes met brie, de leverworstplakjes en de rolletjes ham met augurk.

-x-

Ievy