Hoe onze kinderen omgaan met het gemis van de opa’s en oma

Precies op de eerste sterfdag van mijn vader en vijf maanden nadat mijn schoonvader overleden is schrijf ik dit blog. Een blog over het gemis van mijn vader, mijn schoonvader en mijn moeder (6 jaar geleden overleden) en hoe onze kinderen daar mee omgaan. En over het belang van praten met je kind over de dood.

Praten over de dood en hoe onze kinderen omgaan met het overlijden van opa en oma

Zoals je hierboven kan lezen zijn mijn vader én mijn schoonvader in het afgelopen jaar overleden. De kinderen hebben dan ook best wat voor hun kiezen gekregen als het gaat om ziekte, spanning en het gemis van hun opa’s. Mijn moeder moeten we al 6 jaar missen, maar gezien de leeftijd van onze kinderen (10 en 14) is dat al zo lang geleden dat de herinneringen aan die begrafenis al aan het slijten zijn.

Ondanks het feit dat het afgelopen jaar voor ons een zwaar jaar is geweest met heel wat moeilijke momenten zijn we hier als gezin heel goed doorheen gekomen. Ik heb me de afgelopen maanden regelmatig afgevraagd hoe dat nu eigenlijk komt dat dat allemaal zo ‘goed’ is verlopen. Het is uiteraard moeilijk om daar een eenduidig antwoord op te verzinnen, maar ik denk dat het voornamelijk komt door alle openheid in huis. Dat je met je kind over de dood kan praten en over je verdriet. Maar dat we ook herinneringen ophalen.

Openheid in het verlies, gemis en verdriet

Er zijn allerlei manieren om je kind te helpen met rouwverwerking. Van speciaal lego tot aan troosthuisjes en boeken zoals lieve oma Pluis. Wij hebben hier in huis niets ‘gebruikt’ om het overlijden van de opa’s en oma draaglijker te maken. We hebben er gewoon vooral veel over gepraat met de kinderen. En we hebben gehuild. Met elkaar. Maar ook alleen.

Ik heb me dan ook geen enkel moment ingehouden. Als ik moest huilen, dan deed ik dat. En dat doe ik nog. Ik kan bijvoorbeeld heel emotioneel worden van bepaalde muziek die ik hoor. Muziek waardoor ik direct aan mijn eigen ouders of aan mijn schoonvader moet denken. En zo’n nummer kom ik niet droog door. Maar dat hoeft ook niet volgens mij. Mijn kinderen mogen namelijk best zien dat ik verdriet heb. Zo zien zij ook dat het oké is om verdrietig te zijn en om dat te laten zien. Dat ze zich niet in hoeven te houden.

Vandaar ook dat wij met zijn vieren bij de Passion op de bank voor de tv zaten te huilen. Er werd een nummer gezongen dat ook bij mijn schoonvader op de crematie werd gedraaid, en daar waren we allevier van ondersteboven.

Praten over je verdriet maakt het draaglijk

Het gaat er vooral om dat je uitlegt wat er aan de hand is. Dat je met je kind gaat praten over je verdriet en over de dood. Inmiddels weten mijn kinderen wel dat ik bij het horen van sommige nummers moet huilen. Er worden zelfs wel eens grapjes over gemaakt. ‘Zet dat nummer maar niet op want dan moet ze ‘weer’ huilen’. Met een knipoog. Vervolgens moet ik daar dan natuurlijk om lachen en zo maken we het onderwerp bespreekbaar.

Dat ik minder lang verdrietig was over het overlijden van mijn vader dan bij mijn moeder, dat hebben de kinderen ook opgemerkt. Juist omdat we zoveel gepraat hebben over hun dood- zonder dat het direct zware gesprekken zijn geweest- maakt dat Luc me ook gewoon vroeg waarom ik minder verdrietig ben geweest. Dat kan ik hem haarfijn uitleggen. Ik was namelijk ook blij dat mijn vader eindelijk bij mijn moeder was. En dat zijn verdriet om haar verlies niet langer meer nodig was. Als je met je kind over de dood praat en over je verdriet, dan kunnen ook dit soort vragen gewoon beantwoord worden.

Je kinderen meenemen in het afscheid

We hebben onze kinderen niet ontzien als het gaat om het afscheid nemen van opa en oma en ook niet tijdens de uitvaart. Bij het overlijden van alledrie zijn ze bewust afscheid gaan nemen tijdens het opbaren. Niet omdat ze dat moesten, maar omdat ze dat zelf wilden. Uiteraard hebben we vooraf besproken wat ze ervan konden verwachten. Hebben we gepraat over hoe koud een lichaam voelt als iemand overleden is en hoe de gezichtsuitdrukking kan veranderen. Hebben we vertelt dat soms de lippen aan elkaar vastgemaakt moeten worden omdat de spieren niet meer werken en anders de mond openvalt.

Maar we hebben ook laten zien dat het fijn kan zijn om -zelfs na het overlijden- iemand nog aan te kunnen raken als je daar behoefte aan hebt. Dat het mooi kan zijn om met je gezin rondom opa of oma te zitten en gewoon te kletsen. Over hoe hij of zij was. Herinneringen ophalen en grapjes maken. Een kaarsje aansteken of een bloemetje neerzetten. Gewoon omdat overlijden onderdeel uitmaakt van het leven.

En dat klinkt misschien allemaal wat luguber, maar kinderen hebben hier vragen over. En als ze die vragen kunnen stellen en daar eerlijk antwoord op krijgen dan zorgt dat er voor dat ze meer kunnen berusten in het verlies. Het is zo. En de wereld stopt niet met draaien. Het werk gaat door, er moet gegeten worden en ook school staat niet stil.

Met je kind praten over de dood, de uitvaart en alle kosten

Zo hebben we bijvoorbeeld ook gepraat over de kosten die je maakt met een begrafenis of een crematie. Over uitvaartverzekeringen die je kan afsluiten of dat je het helemaal uit eigen zak kan betalen. En dat dat dan tussen de € 7.000 en € 10.000 kan kosten. Daar schrokken ze nogal van. En dan komen de creatieve ideeën en vragen 😉 .

‘Moet je dan persé in een kist begraven worden, of kan dat ook in een doos?’ ‘Dat is dan toch een stuk goedkoper en je gaat toch onder de grond, of in de oven.’ Tja, helemaal waar natuurlijk en het mag ook. Het hoeft allemaal niet zo strikt als je denkt en ook dat is goed om bespreekbaar te maken. Zo was ik pas bij een begrafenis van mijn oom waarbij de kinderen en kleinkinderen de kist zelf getimmerd hadden. Ook een mooie manier om samen te rouwen.

Kinderen betrekken bij het overlijden

Kinderen en rouw is een bijzonder iets. Iedere volwassene rouwt op zijn eigen manier, maar ook ieder kind heeft recht op zijn eigen manier van rouwverwerking. Ze niet betrekken bij het overlijden en de uitvaart is denk ik een groot gemis. Volgens mij kan de verwerking pas écht op gang komen als er ruimte is voor een gesprek en als er emoties getoond mogen worden. Als kinderen betrokken worden, maar wel gewoon zichzelf mogen zijn in het hele proces.

Ik las pas nog een stuk van Beatrijs die er helemaal geen voorstander van is om kleine kinderen (en daarmee doelt ze ook op kinderen rond de 4-6 jaar) te betrekken bij het overlijden. En ze zouden al helemaal niet op de begrafenis moeten zijn want daar hebben ze niets aan. En ze zijn anderen ’tot last’. Zelfs bij de begrafenis van opa of oma. Daar ben ik het zelf helemaal niet mee eens. Ik vind het zelfs bizar en kan me helemaal niet voorstellen dat we onze kinderen hier niet bij zouden betrekken. Ook dit hoort bij het leren leven toch?

Wat zou jij doen?